مقدمه: در تاریخ پزشکی ملل مختلف، مطالب بسیاری در مورد سرطان به چشم می خورد. مطالعه حاضر، کاوشی است در کتب کهن برای تبیین نقش پزشکی ایران در شناخت بیماری سرطان.

روش کار: به طور کلی ٣٠ کتاب پزشکی ایرانی، از کتب پزشکی قرن ٣ تا١٣ هجری قمری در قالب یک مطالعه کتابخانه ای در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند.

یافته‌ها: بررسی ها نشان می دهند سرطان در کتب کهن پزشکی ایرانی در مبحث اورام مورد بحث قرار می‌گیرد و از اقسام «ورم صلب» و «آماس سرد» طبقه بندی می شود. همچون دیگر بیماری ها، سبب شناسی سرطان بر اساس اخلاط اربعه تبیین شده است. در عین حال، نقش تغذیه در ایجاد سرطان مورد غفلت قرار نگرفته است. از نظر تظاهرات بالینی، سرطان در مراحل اولیه فاقد علایم بالینی است اما به تدریج با پیشرفت سرطان، علایم و نشانه های آن ظاهر می گردند. سرطان در زنان شایع تر است و شایع‌ترین اعضای درگیر در زنان: پستان و رحم و در مردان: حلق، حنجره، روده و اندام های تناسلی می باشد. از نظر شیوع فصلی، سرطان در پاییز شایع تر است. در تشخیص افتراقی سرطان، انواع ورم های دیگر طرح و از طریق نشانه های بالینی آنها را از یکدیگر افتراق می دهند. در مورد پیش‌آگهی سرطان، بر پیش آگهی بد آن اتفاق نظر وجود دارد اما برخی عوامل را در پیش آگهی آن مؤثر می دانند. در مورد درمان سرطان، اعتقاد بر این است که هرچند درمان کامل برای سرطان وجود ندارد اما باید در مراحل اولیه بیماری به درمان آن (درمان دارویی، جراحی و رژیم غذایی) اقدام شود.

نتیجه‌گیری: این مطالعه نشانگر آن‌ است که سرطان در کتب پزشکی کهن ایرانی از جنبه های مختلف مورد بحث قرار گرفته است که بخشی از آنها هنوز ارزش علمی خود را حفظ کرده اند.