مقدمه: در سال ‌ های اخیر، گزارشات مختلف نشان داده است که سرطان معده در ایران از فراوانی بالایی برخوردار است ، و در مردان در مرتبه دوم و در کل در رتبه چهارم قرار دارد. این مطالعه با هدف تعیین بقا ی 5 ساله مبتلایان به سرطان معده جراحی شده در انستیتو کانسر و بررسی برخی عوامل موثر بر آن طراحی و اجرا شده است. در موارد زیادی پیشامدهایی در طول مدت بررسی برای بیماران رخ می ‌ دهند که ممکن است نتایج نهایی را نیز تحت تأثیر قرار دهند. وارد کردن چنین متغیرهایی به عنوان متغیر وابسته به زمان در مدل پیشنهاد شده است، اما استفاده از مدل ‌ هایی که توزیع توأم مدت زمان انتظار تا وقوع مرگ و زمان انتظار تا پیشآمد واسط (در این مطالعه عود) را درنظر داشته باشند، مطمئ ناً جواب دقیقتری خواهد داشت. ما در این مقاله با استفاده از فرآیندهای تصادفی شبه مارکفی غیر همگن و با در نظر گرفتن طول عمر و نرخ انتقال به عنوان فرآیندهای تصادفی دوگانه به تحلیل داده ‌ ها پرداخته ‌ ایم.

روش‌کار: این مطالعه 129 بیمار مبتلا به سرطان معده با پاتولوژی ادنو کارسینوما همراه با درگیری غدد لنفاوی واقع در مرحله ¹ 4 بیماری را که از ابتدای سال 1374 تا فروردین 1378 در بخش ‌ های جراحی انستیتو کانسر ایران تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند، مورد بررسی قرار داد. اثر متغیرهای فردی مانند سن (در هنگام جراحی)، جنس، و اطلاعاتی در مورد بیماری مانند محل درگیری، تعداد غدد لنفاوی درگیر، نوع عمل جراحی، وجود متاستاز کبدی و دور دست، تعداد و نوع درمان ‌ های ثانویه دریافتی، بروز عود و زمان وقوع آن بر طول عمر بیماران مورد ارزیابی قرار گرفت. برای تجزیه وتحلیل از روش کاپلان - مایر، مدل مخاطرات متناسب کاکس، فرآیندهای مارکفی غیر همگن، برآوردگر برسلو و از نرم افزارهای آماری S-PLUS 2000 و R استفاده گردید و سطح معنی ‌ داری 05/0 در نظر گرفته شد.

نتایج: احتمال بقا ی 5 ساله بیماران مورد بررسی 6/18 درصد، و میانه طول عمر در این بررسی 90/18 ماه بوده است. بررسی همزمان اثر متغیرهای مختلف بر احتمال بقا ی بیماران با استفاده از مدل مخاطرات متناسب کاکس نشان داد که متغیرهای سن، و بروزعود بر شانس زنده ماندن بیماران تاثیر گذار بوده ‌ اند. همچنین بررسی ‌ ها بر اساس مدل مبتنی بر فرآیندهای تصادفی مارکفی غیرهمگن نشان داد که متغیرهای جنس، نوع و گستردگی عمل جراحی و محل درگیری بر زمان تأخیر بروز عود، و متغیر سن بر بقا ی پس از عود، و بقا ی بیماران بدون عود اثر داشته است.

بحث و نتیجه ‌ گیری: بقا ی 5 ساله مبتلایان به سرطان معده در ایران اندک است. به نظر می ‌ رسد یکی از مهمترین دلایل پایین بودن شانس زنده ماندن این بیماران دیر مراجعه کردن بیماران برای تشخیص و درمان است. اکثر بیماران در مراحل نهایی بیماری مراجعه می ‌ کنند و در این وضعیت اکثرا دچار متاستازهای غدد لنفاوی، کبد و حتی دوردست هستند که در نتیجه درمان آنها مشکل ‌ تر خواهد شد. بنابر این آموزش ‌ های فراگیر از طریق رسانه ‌ های عمومی در مورد علائم اولیه این بیماری و نیز انجام معاینات دوره ‌ ای ضروری است.