مقدمه: امروزه سوء‌مصرف مواد و سیگار بسیاری از مرزهای اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی را در نوردیده و از معضلات عمده بهداشتی است که بسیاری از گروه‌های جمعیتی از جمله مادران باردار را در معرض تهدید پیامدهای نامطلوب مادری و جنینی ناشی از آن قرار می‌دهد. این مطالعه جهت تعیین ارتباط بین مصرف مواد مخدر و سیگار توسط زن و شوهر در دوران بارداری و همچنین مصرف داروی غیرایمن در دوران بارداری توسط زن و ایجاد پیامدهای نامطلوب مادری و جنینی ناشی از آن انجام شده است.

روش کـار: یک مطالعه مقطعی توصیفی- تحلیلی بر روی 4317 نفر از زنان واجد شرایط بستری در بخش‌های بعد از زایمان بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی که بارداری آنها به هر صورتی خاتمه یافته بود، طی زمستان سال 1382 صورت گرفت. از یک پرسش‌نامه محقق ساخته برای مصاحبه استفاده شد که سؤالات آن در چهارحیطه مشخصات جمعیت‌شناختی، سابقه مامایی، مصرف سیگار، مواد مخدر و دارو و پیامدهای جنینی و مادری در بارداری اخیر بود. از مدل رگرسیون لجستیک برای تعیین ارتباط مصرف مواد مخدر، سیگار و دارو و دیگر متغیرهای مستقل باپیامدهای نامطلوب جنینی و مادری استفاده شد. یافته‌ها: میانگین سنی این 4317 زن برابر با 4/5±8/25 سال ومیانگین سنی همسران آنان برابر 1/6 ± 7/30 سال بود. از میان زنان شرکت‌کننده در مطالعه 60 نفر (4/1%) مصرف مواد مخدر و 79 نفر (8/1%) مصرف سیگار و 616 نفر (3/14%) مصرف داروی غیرایمن داشتند. همچنین از میان همسران این زنان 186 نفر (3/4%) مصرف مواد مخدر و 1486 نفر (4/34%) مصرف سیگار داشته‌اند. مصرف داروی غیرایمن در دوران بارداری توسط زن باعث افزایش شانس پیامد نامطلوب مادری (17/2-31/1CI: 95%, 69/1 OR=) و پیامد نامطلوب جنینی (22/3-07/2 CI: 95% ،58/2 OR=) شد که هر دو در سطح کمتر از 001/0 معنادار بودند. مصرف سیگار نیز توسط مادر باعث افزایش شانس پیامد نامطلوب جنینی شد. (001/0 , p<84/4-52/1CI 95% ,71/2OR=).

نتیجه‌گیری: مصرف داروی غیرایمن و سیگار توسط مادر در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش شانس بروز پیامدهای نامطلوب مادری و جنینی گردد؛ لذا برنامه‌های آموزشی پیشگیرانه در دوران بارداری بایستی در جهت کاهش و حذف مصرف این داروها و سیگار، متمرکز شود.