معمولاً آفت‌کش‌ها به پنج دسته مهم تقسیم می‌شوند که عبارتند از: جونده‌کش، حشره‌کش، علف‌کش، قارچ‌کش و آفت‌کش‌های ترکیبی دیگر (1). استفاده ی وسیع از آفت‌کش‌ها در کشاورزی علاوه بر فوایدی که برای اقتصاد و کشاورزی دارد، می‌تواند باعث ایجاد مشکلات متعددی در حوزه‌ی بهداشت و سلامتی جامعه ‌شود (2). در سراسر جهان سالانه صدها هزار نفر در اثر مسمومیت عمدی و گاهاً غیرعمدی با سموم آفت‌کش کشاورزی فوت کرده یا دچار عوارض تهدید کننده‌ی سلامتی می‌شوند (3 و 4). دسترسی آسان به آفت‌کش‌ها منجر به عمومیت یافتن استفاده از این سموم برای خودکشی شده، و در کشورهای در حال توسعه مرگ ناشی از مسمومیت با آفت‌کش‌ها از بیماری‌های عفونی سبقت گرفته است. بر همین اساس سازمان جهانی بهداشت^[1]، بر خلاف رویه سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد^[2]، محدودیت تماس یا ممنوعیت فروش سموم آفت‌کش را توصیه می‌نماید و در این راستا بسیار سعی نموده است. بر اساس گزارشات در صورت رعایت توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی، حتی می‌توان شاهد کاهش میزان خودکشی با سموم خطرناک بود. از این رو معمولاً پزشکان خواستار ممنوعیت فروش سموم خطرناک می‌باشند (2 و 5).

پاراکوات نوعی علف‌کش غیر اختصاصی ارزان‌قیمت و مؤثر بر روی گونه‌های مختلف گیاهی است. مسمومیت و مرگ ناشی از پاراکوات از زمان ورود این سم به بازار خصوصاً در کشورهای در حال توسعه مشاهده شده است. این سم آنتی‌دوت ندارد و سمیت آن بسیار بیشتر از سایر علف‌کش‌ها است، به طوری که مقادیر بسیار کمی از این سم (در حد یک قاشق چایخوری) می‌تواند برای انسان‌ها و حیوانات خطرناک و کشنده باشد. به همین دلیل اتحادیه اروپا از سال 2007 فروش این سم را غیر قانونی اعلام کرده و دستور جمع‌آوری این سم را از بازارهای اروپا صادر نموده است (10-6). پاراکوات از سال 1961 وارد بازارهای جهانی شد و در حال حاضر استفاده از آن در بیش از 32 کشور ممنوع شده است. اولین قانون ممنوعیت استفاده از پاراکوات در سال 1983 در کشور سوئد وضع شد، و در ادامه به ترتیب کویت در سال 1985؛ فنلاند (1986)؛ سوییس (1989)؛ مجارستان (1991)؛ اتریش (1993)؛ دانمارک، آلمان، هلند و آمریکا (1995)؛ اسلوونی (1997)؛ کامبوج (2003)؛ ساحل عاج (2004)؛ سوریه و امارات متحده عربی (2005)؛ اتحادیه اروپا (2007)؛ لائوس (2010)؛ کمیته دائمی منطقه‌ای کشورهای بورکینا فاسو، کیپ ورد، چاد، گامبیا، گینه بیسائو، مالی، موریتانی، نیجر، سنگال^[3] (2011)؛ کره جنوبی (2012) و چین در سال 2016 فروش و استفاده از این سم را قدغن کردند (1، 11، 12 و 14).

در خصوص اثرات مخرب زیست محیطی پاراکوات و نیز مرگ و میر ناشی از آن، گزارشات متعددی چاپ شده است(19-14). ولی معمولاً با وجود مرگ و میر[4] بالای مسمومیت با سموم آفت‌کش، خصوصاً پاراکوات در کشورهای در حال توسعه، محدودیتی برای فروش پاراکوات در این کشورها وجود ندارد؛ و تمامی افراد در این جوامع امکان دسترسی به این سم و مسمومیت منجر به مرگ با پاراکوات را دارند (1 و 11).

بنا بر تحقیقات نه کاهش غلظت پاراکوات و نه برنامه‌های آموزشی تأثیر واضحی در کاهش میزان مرگ و میر
ندارند (1، 12 و 13). از این رو با توجه به گزارش موارد متعدد مرگ به دنبال مسمومیت حاد با مقادیر بسیار کم پاراکوات؛ که به دلیل میزان کشندگی بسیار بالا، فقدان آنتی دوت، جذب سریع، اثرات تأخیری و در دسترس بودن آسان این سم حادث می‌شوند (19-15)؛ ممنوعیت فروش پاراکوات در کشور ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر ضروری به نظر می‌رسد.

مسمومیت سیستمیک منجر به مرگ با پاراکوات در بیشتر موارد از طریق خودکشی، و در موارد بسیار نادری نیز از روش‌های دیگری مانند مواجهات شغلی، و یا خصوصاً در کودکان به صورت اتفاقی رخ می‌دهد (12، 14 و 20)؛ بنابراین در صورت ممنوعیت پاراکوات افراد زیادی از مرگ حتمی نجات پیدا می‌کنند. از این رو با توجه به نقش سلامت در ارتقای شاخص‌های توسعه‌ی انسانی، سیاست‌های کلی سلامت ابلاغی توسط مقام معظم رهبری (21)، سند نهایی چشم‌انداز ٢٠ ساله کشور (22)، و به منظور برخورداری از سلامت و بهبود و ارتقای شاخص‌های عدالت در سلامت همچون کاهش بروز حوادث غیرترافیکی و کاهش بروز خودکشی‌های کامل (23)، امید است که حداقل با تغییر در قوانین یا وضع قوانین مرتبط راه‌های دسترسی به این سم مهلک در ایران محدودتر گردد؛ و این امر موجب کاهش میزان بروز مسمومیت با این سم و مرگ و میر ناشی از آن گردد. جهت دستیابی به این هدف توصیه می‌شود حتی در صورت عدم جمع‌آوری پاراکوات از بازار، و ادامه واردات یا تولید پاراکوات درکشور، تا حد امکان دسترسی افراد عادی به این سم ممنوع شده، و استفاده از سم در زمین‌های کشاورزی تنها تحت نظارت افراد یا سازمان‌های خاص صورت پذیرد.

References

1- Lee JW, Hwang IW, Kim JW, et al. Common Pesticides Used in Suicide Attempts Following the 2012 Paraquat Ban in Korea. Journal of Korean medical science 2015; 30(10):1517-21.

2- Eddleston M, Karalliedde L, Buckley N, et al. Pesticide Poisoning in the Developing World- a Minimum Pesticides List. The Lancet 2002; 360(9340):1163-7.

3- Konradsen F, Van der Hoek W, Cole DC, et al. Reducing Acute Poisoning in Developing Countries-options for Restricting the Availability of Pesticides. Toxicology 2003;192(2):249-61.

4- Gunnell D, Eddleston M. Suicide by Intentional Ingestion of Pesticides: a Continuing Tragedy in Developing Countries. International journal of epidemiology 2003; 32(6):902-9.

5- Taghaddosi NF, Banagozar Mohammadi A, Behnoush B, et al. Predictors of Poor Prognosis in Aluminum Phosphide Intoxication. Iranian Journal of Toxicology 2012; 6(16):610-4.[in Persian]

6- Dinham B. Why Paraquat Should Be Banned. Outlooks on pest management 2004;15(6):268.

7- Kervégant M, Merigot L, Glaizal M, et al. Paraquat Poisonings in France During the European Ban: Experience of the Poison Control Center in Marseille. Journal of medical toxicology 2013; 9(2):144-7.

8- Chen J, Zeng T, Bi Y, Zhong Z, Xie K, Zhao X. Docosahexaenoic Acid (DHA) Attenuated Paraquat Induced Lung Damage in Mice. Inhalation Toxicology 2013; 25(1):9-16.

9- Seok SJ, Gil HW, Jeong DS, Yang JO, Lee EY, Hong SY. Paraquat Intoxication in Subjects Who Attempt Suicide: Why They Chose Paraquat. The Korean journal of internal medicine 2009; 24(3):247-51.

10- Brown R, Clapp M, Dyson J, Scott D, Wheals I, Wilks M. Paraquat in Perspective. Outlooks on Pest Management 2004; 15(6):259.

11- Wesseling C, De Joode BVW, Ruepert C, et al. Paraquat in Developing Countries. International journal of occupational and environmental health 2001; 7(4):275-86.

12- Nagami H, Nishigaki Y, Matsushima S, Yajima N. Paraquat Poisoning in Japan: A Hospital-based Survey. Journal of Rural Medicine 2007; 2(2):85-92.

13- Arya N. Pesticides and Human Health: Why Public Health Officials Should Support a Ban on Non-essential Residential Use. Canadian Journal of Public Health/Revue Canadienne de Sante'e Publique 2005: 89-92.

14- Watts M. Paraquat Malaysia. Empowering people for change: Pesticide Action Network Asia & the Pacific [Cited on 2016]. Available from: http://www.panna.org/sites/ default/files/ araquat%20monograph%20final%202011-1.pdf.

15- Sabzghabaee AM, Eizadi-Mood N, Montazeri K, Yaraghi A, Golabi M. "Fatality in Paraquat Poisoning." Singapore Med J 2010; 51(6): 496-500.[In Persian]

16- Goudarzi F, Armandeh J, Jamali K, Rahmati H, Meisami A, Abbasi H. "Mortality Analysis of Patients with Paraquat Poisoning Treated at Two University Hospitals in Shiraz, Iran." Asia Pacific Journal of Medical Toxicology 2014; 3(4): 141-145.[In Persian]

17- Amiri A, Delfan B, Jaferian S. "Paraquat Poisoning Cases Treated at Shohada Ashayer Hospital of Khorramabad in 2001-2006." Research Journal of Biological Sciences 2008; 3(5): 525-529. [In Persian]

18- Ghorbani A, Masoumi K, Forouzan A, et al. "Effect of Pulse Therapy with Glucocorticoids and Cyclophosphamide in Patihents with Paraquat Poisoning." Hong Kong Journal of Emergency Medicine 2015; 22(4): 235. [In Persian]

19- Eizadi-Mood N, Sabzghabaee َAM, Badri SH. "Paraquat Poisoning: What the Acute Care Physician Needs to Know?" Journal of Isfahan Medical School 2011; 29(148): 997-1006. [In Persian]

20- Gear AJ, Ahrenholz DH, Solem LD. "Paraquat Poisoning in a Burn Patient." Journal of Burn Care & Research 2001; 22(5): 347-351.

21- General policies of health-The office of the Supreme Leader. [Accessed on: 2016]. Available from: http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p= contentShow&id=11651.

22- The Islamic Republic of Iran's 20-year vision document. [Accessed 2016]. Available from: http://www.dolat.ir/PDF/20years.pdf.

23- Health Equity Indicators (Equity in health). Social determinants of health- Iranian Ministry of Health and Medical Education. [Accessed on: 2016]. Available from: http://sdh.behdasht.gov.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=331&pageid=34215