سابقه و هدف: مدل‌ها و فرایندهای مختلفی برای تجاری‌سازی در صنعت بیوتکنولوژی دارویی وجود دارد که تمامی آنها به سه فاز اکتشافات علمی، آزمایشات بالینی و ساخت و بازاریابی و فروش ختم می شود. در ایران این فرآیند در حوزه بیوتکنولوژی دارویی با تشخیص فرصت‌ها، آزمایشات بالینی و ساخت و بازاریابی و فروش دنبال می‌شود. در‌ حال‌حاضر، به لحاظ وجود پشتوانه علمی، فرصت مناسبی برای تولید بیوسمیلار‌ها در ایران فراهم شده‌است. هدف مطالعه حاضر، ارائه الگویی جهت ارزیابی فرایند تجاری‌سازی دستاورد‌های پژوهشی با تمرکز بر صنعت بیوتکنولوژی دارویی است.

روش‌کار: پژوهش حاضر در سال 1394، بر مبنای رویکرد آمیخته اکتشافی، با استفاده از پرسشنامه (تعداد 20 نفر) و مصاحبه (تعداد 15 نفر)، روی جمعیتی از صاحبنظران صنعت بیوتکنولوژی، دانشکده‌های داروسازی و مراکز تحقیقاتی کشور انجام شد. پژوهش از نوع توصیفی– تحلیلی بود. جامعه آماری را خبرگان فعال در امر بیوتکنولوژی دارویی و مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی تشکیل دادند. در این پژوهش از معادلات ریاضیاتی، تحلیل شبکه فرایند، برنامه ریزی پویا و نرم‌افزار Super Decision استفاده‌شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که از 120 زیرعامل مرتبط با فرایند تجاری‌سازی تحقیق و توسعه در بیوتکنولوژی دارویی، 39 عامل دارای ارزش بالاتر بوده و می‌توانند در همین راستا مورد توجه سیاست‌گذاران، تولید‌کنندگان و سایر ذینفعان حوزه بیوتکنولوژی دارویی قرار‌گیرند.
نتیجه‌گیری: چک‌لیست ارزیابی فوق می‌تواند در ارزیابی تجاری‌سازی فرایند تحقیق و توسعه موثر باشد. با کنترل شاخص‌های فوق می‌توان بر این باور بود که در فرایند تجاری‌سازی، هر کدام از این شاخص‌ها می‌توانند مدنظر قرار گیرند.