مقدمه: فلسفه وجودی هیأت‌های امنای دانشگاه‌ها این بوده است که یک مرجع قانون‌گذار در رأس هرم سازمانی مؤسسات آموزش عالی جهت اداره و نظارت بر کلیه امور دانشگاه (آموزش، پژوهش و خدمات) استقرار یابد. با توجه به چشم‌انداز
20 ساله نظام جمهوری اسلامی لازم است عملکرد این نهاد مهم نیز با اهداف و اسناد بالادستی همسو شده و ارتقا یابد. این مطالعه به بررسی چالش‌ها و راهکارهای ارتقای عملکرد هیأت‌های امنای دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور و دبیرخانه‌های آن پرداخته است.

  روش کار: این یک مطالعه توصیفی است. جامعه مورد مطالعه، اعضا و مسؤولان دبیرخانه‌های هیأت های امنای دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور بود. اطلاعات در زمینه چالش‌ها و راهکارهای ارتقای عملکرد هیأت های امنا به طریق پرسشنامه کتبی از اعضای هیأت امنا جمع‌آوری شد؛ در مجموع 140 نفر پاسخ دادند. برای بررسی مشکلات و راهکارهای ارتقای عملکرد دبیرخانه، تعداد شش جلسه بحث گروهی متمرکز با مسؤولان دبیرخانه‌های هیأت امنای دانشگاه‌ها برگزار شد.

  یافته‌ها: میزان رضایت اعضای هیأت امنای پاسخ‌دهنده از: اجرایی شدن مصوبات هیأت امنا در دانشگاه، ترکیب اعضای هیأت امنای فعلی مندرج در قانون تشکیل هیأت امنا، شیوه انتخاب اعضای هیأت امنا، «ساز و کار نظارتی» وزارتخانه بر هیأت‌های امنای دانشگاه‌های علوم پزشکی، ساختار فعلی (دبیرخانه، کارشناسان، فرآیندهای کاری) هیأت‌های امنا و مجموع اختیارات تصریح شده در قانون تشکیل هیأت‌های امنای دانشگاه‌ها و ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه «زیاد» بود؛ و میزان رضایت از عملکرد هیأت امنا در جذب کمک‌های بخش خصوصی و مشارکت مردم کم بود. شرکت کنندگان معتقد بودند که ترکیب اعضای هیأت‌های امنای فعلی باید با نمایندگان اساتید و مردم تکمیل شود.

  نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، پیشنهاد می‌شود زمینه اصلی قانون هیأت امنا از مسایل مالی و معاملاتی به «سیاست‌گذاری، دیده‌بانی کلان و نظارت عالی بر اهداف دانشگاه‌ها» تغییر یابد. دبیرخانه اجرایی دارای نظم و نظام با نیروی انسانی توانمند در درون دانشگاه‌ها مصوب و استقرار یابد. وزارت بهداشت ضمن اعتقاد واقعی به استقلال دانشگاه‌ها، توانمندسازی اعضای هیأت امنا را در اولویت قراردهد و با ایجاد نظام کارشناسی و مشاوره در ستاد وزارت بهداشت و برقراری آموزش‌های هدفمند برای آنان این ایده را عملی کند. سیاست‌های تشویقی و رقابتی بین هیأت‌های امنای دانشگاه‌ها و ایجاد سیستم نظارت بر عملکرد هیأت‌های امنا در کوتاه‌مدت خواهد توانست عملکرد این نهادها را ارتقا دهد.