دریافت: 28/6/92 پذیرش: 5/11/92

  مقدمه: با توجه به اهمیت پایش وضعیت ارایه خدمات مادران در کشور، این مطالعه با هدف بررسی وضعیت استفاده از خدمات سلامت مادران با استفاده از داده‌های مطالعه شاخص‌های چندگانه سلامت و جمعیت در جمهوری اسلامی ایران به تفکیک استان‌های کشور انجام شد.

  روش کـار: این مطالعه توصیفی با استفاده از داده‌های پیمایش شاخص‌های چندگانه سلامت و جمعیت ایران در سال 1389 انجام شد. جهت بررسی خدمات سلامت مادران شاخص‌های محل زایمان، نوع زایمان (طبیعی یا سزارین)، وجود مراقبت‌های بعد از زایمان، وجود فرد مناسب برای کمک به زایمان و تعداد مراقبت‌های دوران بارداری با استفاده از داده‌های مربوط به 3974 نفر از زنان 54-15 سال که طی دو سال قبل از مطالعه زایمان کرده بودند مورد بررسی قرار گرفتند و نتایج مطالعه سال 1389 با نتایج به دست آمده از مطالعه سلامت و جمعیت سال 1379 مقایسه شدند.

  یافته‌ها: به جز شاخص زایمان به روش سزارین، کلیه شاخص‌های مورد مطالعه خدمات سلامت مادران در 10 سال اخیر بهبود یافته‌اند. درصد زایمان با سزارین از 35% به 46% افزایش یافته که نگران کننده است. بیشترین زایمان انجام شده در بین راه متعلق به استان تهران بوده است (33/5%). بیشترین درصد زایمان در منزل در استان‌های سیستان و بلوچستان و کهگیلویه و بویراحمد دیده می‌شود. کمترین میزان بهره‌مندی از مراقبت‌های پس از زایمان متعلق به استان‌های ایلام و کرمان با پوشش‌های به ترتیب 7/45% و 9/55% بوده است.

  نتیجه‌گیری: با توجه به بهبود ملاحظه شده در شاخص‌های مورد بررسی در زنان 54-15 سال، نابرابری بین نقاط کشور در بهره‌مندی از خدمات در ده سال اخیر به وضوح کمتر شده است. شناسایی مداخلاتی که به طور مؤثر سزارین را کاهش دهند ضرورت دارد و لازم است به مراقبت بعد از زایمان در برنامه‌های کشوری اهمیت بیشتری داده شود.