دریافت: 26/4/92 پذیرش: 15/8/92

  مقدمه: از نتایج تحقق عدالت اجتماعی در یک جامعه، تحقق حق برابر همه آحاد جامعه در برخورداری از حقوق اساسی همچون دسترسی به خدمات سلامت و سطوح حداقل درآمدی است. از آن جایی که تفاوت‌های اجتماعی بین افراد متأثر از وضعیت سلامت آن‌ها است، هر گونه نابرابری اجتماعی می‌تواند عواقب ناگواری بر سلامت و آینده اجتماعی- اقتصادی افراد ایجاد کند. بنابراین سنجش نابرابری در مخارج سلامت خانوار به منظور دسترسی به خدمات سلامت میان افراد، ناشی از نابرابری‌های اجتماعی- اقتصادی است که تأثیر بسزایی در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی دارد. این اطلاعات می‌توانند به سیاست‌گذاران در اجرای برنامه‌ریزی صحیح و مؤثر در این بخش کمک کنند.

  روش کار: در این مطالعه به کمک دو شاخص تمرکز بسط یافته و شاخص موفقیت در دستیابی به سلامت که توسط وگستف در سال 2002 ارایه شده است، به برآورد نابرابری در مخارج سلامت خانوارها در ایران و نیز به برآورد آن به تفکیک بیستک‌های درآمدی (بیستک بالا، وسط و پایین) طی سال‌های 1363 تا 1390 پرداختیم. آمارهای مورد استفاده در این پژوهش، ریزداده‌های پیمایش‌های هزینه- درآمد خانوارها بودند که هر ساله توسط مرکز آمار ایران جمع‌آوری و پردازش می‌شوند.

  یافته‌ها: حداقل نابرابری مربوط به سال 1390 و بیشترین آن مربوط به سال 1370 و 1386 بود. این اختلاف، به افزایش پارامتر درجه انزجار از نابرابری ارتباط داشت. با این حال، در مجموع روند نابرابری در دوره مورد مطالعه در حال افزایش بوده است. متوسط شاخص تمرکز بسط یافته و شاخص موفقیت در دستیابی به سلامت طی دوره مطالعه به ترتیب برابر 59/0 و 1/101884 و انحراف معیار آن‌ها 03/0 و 56/32314 بود.

  نتیجه‌گیری: نتایج محاسبات، وجود نابرابری به نفع طبقات پردرآمدتر را تأیید می‌کند و از سوی دیگر نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری در این حوزه طی این سال‌ها از ثمربخشی لازم برخوردار نبوده است. همچنین متوسط مخارج سلامت خانوارها طی این سال‌ها با افزایش درجه انزجار از نابرابری، از مقدار متوسط آن در "سطح برابری کامل" کاهش یافته است که نشان از ضعیف‌تر شدن توان حفظ یا بهبود وضعیت سلامت افراد به ویژه در گروه‌های پایین درآمدی دارد.