مقدمه: توجه به دسترسی مالی خانوارها به مراقبت‌های بهداشتی و درمانی و حفاظت آنان از بار مالی مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، به عنوان یک هدف مطلوب مورد توجه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان بهداشتی و درمانی می‌باشد. هدف از مطالعه حاضر بررسی دسترسی مالی خانوارهای ایرانی به مراقبت‌های بهداشتی و درمانی بود.

  روش کـار: مطالعه حاضر از نوع مطالعات کاربردی و گذشته‌نگر بود که به شیوه توصیفی- تحلیلی به اجرا درآمد. جامعه پژوهش شامل تمامی خانوارهای ایرانی می‌شد. داده‌های مورد نیاز مطالعه، برگرفته از طرح نمونه‌گیری هزینه و درآمد خانوار بود که برای یک دوره زمانی 25 ساله از سال 1361 تا سال 1386 از مرکز آمار ایران جمع‌آوری گردید. در این مطالعه به منظور بررسی وضعیت دسترسی مالی خانوارها به مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، از روند «نسبت هزینه‌های بهداشتی و درمانی به درآمد خانوار» و تخمین رگرسیونی شکل لگاریتمی تابع مخارج بهداشتی و درمانی خانوار استفاده شد. در نهایت جهت ارایه آمار توصیفی از نرم‌افزار Excel 2007 و جهت تخمین رگرسیونی از نرم‌افزار اقتصادسنجی Eviews 5 استفاده شد.

  یافته‌ها: نتایج این مطالعه نشان داد که سهم هزینه‌های بهداشتی و درمانی از متوسط درآمد خانوارهای ایرانی در طول سال‌های مورد مطالعه رشد دایمی و قابل ملاحظه‌ای داشته است. همچنین ضریب تأثیر درآمد بر هزینه‌های بهداشتی و درمانی در خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب برابر 07/1 و 91/0 بود (05/0 p ˂ ). ضریب تأثیر هزینه بیمه اجتماعی درمان بر هزینه‌های بهداشتی و درمانی، هم در خانوارهای شهری و هم در خانوارهای روستایی از نظر آماری معنادار نبود.

  نتیجه‌گیری: افزایش «نسبت هزینه‌های بهداشتی و درمانی از درآمد خانوارها»، دسترسی مالی خانوارها به خدمات سلامت را کاهش داده و به طور معناداری آن را تابعی از درآمد خانوارها کرده است. به علاوه سیاست گسترش پوشش بیمه سلامت و مکانیسم‌های پیش پرداخت نتوانسته است نقش معناداری در کاهش سهم هزینه‌های بهداشتی درمانی از درآمد خانوارها داشته باشد.