مقدمه: کارآمدی سیستم بهداشت و درمان کشور نیازمند تعامل و مشارکت فعال بین گیرندگان و ارایه‌کنندگان خدمات سلامت است. مراکز بهداشتی درمانی باید محلی برای درک و احترام به حقوق و مسؤولیت‌های گیرندگان خدمات، خانواده‌های آن‌ها و ارایه‌کنندگان خدمات باشند تا در سایه تعهد دوجانبه، سلامت جامعه در بالاترین سطح ممکن تأمین گردد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان رعایت حقوق گیرندگان مراقبت‌های دوران بارداری انجام گردید.

  روش کار: یک مطالعه توصیفی مقطعی با مشارکت ۱۸۵ نفر از مادران بارداری که در ماه نهم بارداری قرار داشتند، در ۴۰ مرکز بهداشتی درمانی و پایگاه بهداشتی کلان‌شهر تبریز در سال ۹۰-۱۳۸۹ انجام گرفت. نمونه‌ها به روش تصادفی و به تعداد ۳ الی ۸ نفر از هر مرکز و پایگاه انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته که روایی و پایایی آن تأیید شده بود استفاده گردید. عملکرد مراکز و پایگاه‌ها در رعایت حقوق بیمار در ۱۲ بعد از چهار محور حقوق بیمار از دیدگاه مادران باردار با امتیازدهی صفر (عملکرد بسیار ضعیف) تا ده (عملکرد مطلوب) بررسی شد و داده‌های جمع‌آوری شده در نرم‌افزار SPSS تحلیل گردید.

  یافته‌ها: از دیدگاه مادران باردار، همه محورها از عملکرد بالا و یا نسبی برخوردار بوده و ابعاد اعتماد و رازداری؛ رعایت حریم خصوصی؛ دسترسی؛ و استمرار دریافت خدمت، مطلوب بوده و بیشترین امتیاز (۹≤) را به خود اختصاص دادند. برای ابعاد مربوط به ارتباط و تعامل مناسب؛ دریافت خدمت در سریع‌ترین زمان ممکن؛ تأمین امکانات رفاهی پایه و داشتن اختیار برای تصمیم‌گیری آزادانه از دیدگاه مادران باردار عملکرد متوسط گزارش شده (۹۹/۸ -۷) و ابعاد انتخاب ارایه‌کننده خدمت؛ خدمت به دور از هرگونه آسیب و درد و رنج (ایمنی)؛ ارایه خدمت توأم با احترام و شایسته شأن و منزلت؛ و ارایه اطلاعات و آموزش‌های ضروری به ترتیب پایین‌ترین امتیاز عملکرد را دریافت نمودند (۷>). در مجموع محور احترام به حریم خصوصی و رازداری بالاترین امتیاز (۹۵%) و محور حق انتخاب و تصمیم‌گیری آزادانه کمترین امتیاز (۷۰%) را کسب نمودند. ضمناًً در این مراکز سیستم بررسی و پاسخگویی به شکایات وجود نداشت.

  نتیجه‌گیری: با توجه به اهمیت رعایت ابعاد مختلف حقوق گیرندگان خدمت در طول دوران بارداری و عدم توجه کافی به این مسأله، لازم است توجه افزون‌تری به ابعاد با عملکرد ضعیف معطوف شده و سیستم دریافت، بررسی و پاسخگویی به شکایات مراجعه‌کنندگان ایجاد گردد.

  دریافت: ۷/۳/۹۳ پذیرش: ۲۹/۶/۹۳

مقدمه: با وجود گذشت سال‌ها از تدوین منشور حقوق بیمار، هنوز اجرای این منشور در بسیاری از بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها مطلوب نیست. مطالعه حاضر به بررسی تأثیر رسانه‌های نوشتاری اختصاصی تدوین شده برای ترویج رعایت محورهای منشور حقوق بیمار در دو بیمارستان آموزشی شهر یاسوج پرداخته است.

  روش کار: در این مطالعه قبل و بعد، با استفاده از دو پرسشنامه که بر اساس بندهای منشور حقوق بیمار مصوب وزارت بهداشت تدوین و روا و پایا شده بود، ابتدا نظرات ۱۲۱ نفر از کادر درمانی دو بیمارستان آموزشی شهر یاسوج متشکل از پزشکان، پرستاران، بهیاران و ماماها، درباره منشور و امکان اجرای بندهای آن، و سپس نظرات ۱۰۰ نفر بیمار بستری شده در این دو بیمارستان درباره وضعیت اجرای عملی بندهای منشور جمع‌آوری شد. بر اساس یافته‌های پژوهش، چهار نمونه پوستر و دو نمونه پمفلت طراحی شد. پوسترها در نقاط مشخص و پرتردد دو بیمارستان نصب شدند و پمفلت‌ها در اختیار کارکنان و بیماران قرار داده شد. سه ماه بعد از مداخله، مجدداً نظرات بیماران جمع‌آوری شد و نسبت پاسخ‌های مثبت آن‌ها با قبل از مداخله، با کمک نرم‌افزار STATA مقایسه گردید.

  یافته‌ها: از نظر کارکنان، رعایت سه محور حق شکایت توسط بیماران، محرمانه بودن اطلاعات بیمار، و احترام به حریم خصوصی بیماران، کمتر عملی است. اکثر بیماران نیز اعلام کردند که حقوق آنان در سه حیطه اجازه تهیه رونوشت از پرونده پزشکی، تحویل صورتحساب مالی به بیماران، و احترام به بیماران در هنگام پذیرش و بستری کمتر رعایت شده بود. مقایسه نسبت پاسخ‌های مثبت بیماران قبل و سه ماه پس از مداخله نشان داد که درصد بیماران معتقد به رعایت این سه بند به ترتیب از ۱۳، ۱۴ و ۱۶ به ۹۵، ۴۷ و ۸۶ درصد رسید که این تفاوت معنادار بود.

  نتیجه‌گیری: استفاده از رسانه‌های آموزشی که محتوای آن‌ها بر اساس پژوهش تکوینی تهیه و اختصاصی شده باشد و در ساختار آن‌ها استانداردهای علمی مورد توجه قرار گرفته باشد، گروه‌های مخاطب را به رعایت مفاد این منشور ترغیب می‌کند.

مقدمـه: دریافت‌کنندگان خدمات سلامت در برنامه پزشکی خانواده حقوقی دارند که نظام ارائه خدمات ملزم به اجرای آن‌هاست. شناسایی این حقوق، پیش ­زمینه ایجاد نظام کارآمد برای تضمین رعایت آن‌ها است.
روش کار: مطالعه حاضر یک مطالعه ترکیبی است که در دو گام انجام شده است: مرور مقالات منتشرشده مرتبط با حقوق خدمتگیران در برنامه پزشکی خانواده ایران از سال ۱۴۰۱-۱۳۸۴ شمسی و سپس برگزاری نشست با هفت متخصص شامل دو متخصص اقتصاد سلامت، سه متخصص مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، یک متخصص سیاست‌گذاری سلامت و یک پزشک، به‌منظور جمع ­آوری نظرات آن ­ها برای تدوین سند حقوق خدمتگیران.
یافته‌ها: در مرحله اول پنج مطالعه یافت شد که متن کامل مقالات مورد مطالعه دقیق قرار گرفت. نتایج این مرحله نشان داد که آگاهی و نگرش مثبت مردم از حقوق خود، به­ ویژه در شهرهای بزرگ در وضعیت مناسبی قرار ندارد و این آگاهی با تحصیلات و سن ارتباطی معنی‌دار و مثبت دارد. نتایج این مرحله به شناسایی ۴۰ مورد از مصادیق حقوق منجر گردید.
پس‌ازآن محققین با استفاده از نظرات متخصصین به تدوین سند حقوق خدمتگیران مبادرت کردند. در این سند ۱۲ حق شامل ایمنی، برخورداری از خدمات مؤثر، تداوم خدمت، رعایت شأن و احترام، برقراری ارتباط مؤثر، محیط مطبوع، حفظ حریم خصوصی، اظهارنظر و شکایت، انتخاب خدمتگر، دسترسی به خدمت، دسترسی به اطلاعات و مشارکت در تصمیم‌گیری برشمرده ­شده است.
نتیجه‌گیری: با توجه به عزم سیاست‌گذاران کشور در مورد گسترش اجرای برنامه پزشکی خانواده به شهرهای با جمعیت بیش از ۲۰ هزار نفر، تدوین و اجرای این سند می‌تواند به ارتقاء کیفیت خدمات و رضایتمندی افراد منجر شود.