مقدمه: لیشمانیازیس به بیماری اطلاق می‌شود که علت عمده آن تک‌یاخته‌ای از جنس لیشمانیا است. تظاهرات بالینی لیشمانیازیس در انسان‌ها از بثورات جلدی تا درگیری‌های کشنده احشایی می‌باشد. هدف از این مطالعه، بررسی اثر درمانی ۷ نوع عصاره گیاهان دارویی به نام‌های اوکالیپتوس، مورد، باریجه، درمنه، ترخون، سیر و گزنه بر روی لیشمانیازیس ناشی از لیشمانیا ماژور در موش‌های سوری بود.

روش کـار: تعدادی موش سوری به لیشمانیا ماژور آلوده شدند. برای این کار آماستیگوت‌های جدا شده از زخم فعال موش به حیوان تلقیح شدند (از پروماستیگوت‌های جدا شده از محیط کشت RPMI نیز می‌توان استفاده نمود). پس از ایجاد عفونت، تمامی حیوانات از نظر پارازیتولوژی (دیدن جسم لیشمن) مورد بررسی و تأیید قرار گرفته شدند. تمامی موش‌های آلوده به‌طور تصادفی به سه قسمت تقسیم شدند: الف- گروه مورد که با داروی مورد نظر درمان شدند، ب- گروه کنترل ۱ که هیچ‌گونه درمانی در آنها صورت نگرفت و ج- گروه کنترل ۲ یا دارونما (از آن‌جایی‌که از اتانل ۹۶ به‌عنوان حلال عصاره‌ها استفاده شده بود، این گروه با حلال تیمار شدند). تعداد ۱۰ عدد موش نیز بدون ایجاد آلودگی در آنها، برای کنترل شرایط آزمایشگاه در نظر گرفته شدند. قبل از شروع درمان، قطر زخم‌ها اندازه‌گیری شد. درمان به‌صورت جلدی، دوبار در روز (صبح و عصر) و به‌مدت ۴۰ -۳۰ روز انجام شد. پس از پایان دوره درمانی مجدداً در صورت ابقای زخم قطر آنها توسط کولیس اندازه‌گیری شد و پس از آزمون پارازیتولوژی این موارد با موارد مشابه قبل از درمان مقایسه و نتیجه‌گیری شد.

یافته‌ها: از میان هفت گیاه دارویی مورد مطالعه، عصاره اوکالیپتوس و عصاره ترخون موجب درمان کامل زخم‌های کوچک (و حذف کامل جسم لیشمن از محل ضایعه) شدند و از گسترش زخم‌های بزرگ (با کاهش تعداد انگل) جلوگیری نمودند. در گروه‌های کنترل ۱، کنترل ۲ و گروه‌های مورد درمان با سایر عصاره‌ها چنین نتایجی حاصل نشد؛ حتی افزایش در قطر زخم‌ها نیز مشاهده شد.

نتیجه‌گیری: افزایش قطر زخم‌ها در گروه کنترل ۲، نشان‌دهنده عدم تأثیر درمانی الکل اتیلیک موجود در دارو و درمان زخم‌های کوچک در دو گروه مورد درمان با اوکالیپتوس و ترخون، نشان‌دهنده اثر درمانی این دو گیاه است. مطالعات و آزمایش‌های بیشتر ‌جهت یافتن مواد مؤثر موجود در این عصاره‌ها پیشنهاد می‌شود.