مقدمه: کارآمدی سیستم بهداشت و درمان کشور نیازمند تعامل و مشارکت فعال بین گیرندگان و ارایه‌کنندگان خدمات سلامت است. مراکز بهداشتی درمانی باید محلی برای درک و احترام به حقوق و مسؤولیت‌های گیرندگان خدمات، خانواده‌های آن‌ها و ارایه‌کنندگان خدمات باشند تا در سایه تعهد دوجانبه، سلامت جامعه در بالاترین سطح ممکن تأمین گردد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان رعایت حقوق گیرندگان مراقبت‌های دوران بارداری انجام گردید.

  روش کار: یک مطالعه توصیفی مقطعی با مشارکت ۱۸۵ نفر از مادران بارداری که در ماه نهم بارداری قرار داشتند، در ۴۰ مرکز بهداشتی درمانی و پایگاه بهداشتی کلان‌شهر تبریز در سال ۹۰-۱۳۸۹ انجام گرفت. نمونه‌ها به روش تصادفی و به تعداد ۳ الی ۸ نفر از هر مرکز و پایگاه انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته که روایی و پایایی آن تأیید شده بود استفاده گردید. عملکرد مراکز و پایگاه‌ها در رعایت حقوق بیمار در ۱۲ بعد از چهار محور حقوق بیمار از دیدگاه مادران باردار با امتیازدهی صفر (عملکرد بسیار ضعیف) تا ده (عملکرد مطلوب) بررسی شد و داده‌های جمع‌آوری شده در نرم‌افزار SPSS تحلیل گردید.

  یافته‌ها: از دیدگاه مادران باردار، همه محورها از عملکرد بالا و یا نسبی برخوردار بوده و ابعاد اعتماد و رازداری؛ رعایت حریم خصوصی؛ دسترسی؛ و استمرار دریافت خدمت، مطلوب بوده و بیشترین امتیاز (۹≤) را به خود اختصاص دادند. برای ابعاد مربوط به ارتباط و تعامل مناسب؛ دریافت خدمت در سریع‌ترین زمان ممکن؛ تأمین امکانات رفاهی پایه و داشتن اختیار برای تصمیم‌گیری آزادانه از دیدگاه مادران باردار عملکرد متوسط گزارش شده (۹۹/۸ -۷) و ابعاد انتخاب ارایه‌کننده خدمت؛ خدمت به دور از هرگونه آسیب و درد و رنج (ایمنی)؛ ارایه خدمت توأم با احترام و شایسته شأن و منزلت؛ و ارایه اطلاعات و آموزش‌های ضروری به ترتیب پایین‌ترین امتیاز عملکرد را دریافت نمودند (۷>). در مجموع محور احترام به حریم خصوصی و رازداری بالاترین امتیاز (۹۵%) و محور حق انتخاب و تصمیم‌گیری آزادانه کمترین امتیاز (۷۰%) را کسب نمودند. ضمناًً در این مراکز سیستم بررسی و پاسخگویی به شکایات وجود نداشت.

  نتیجه‌گیری: با توجه به اهمیت رعایت ابعاد مختلف حقوق گیرندگان خدمت در طول دوران بارداری و عدم توجه کافی به این مسأله، لازم است توجه افزون‌تری به ابعاد با عملکرد ضعیف معطوف شده و سیستم دریافت، بررسی و پاسخگویی به شکایات مراجعه‌کنندگان ایجاد گردد.