مقدمه: دولت هر ساله از طریق طرح‌های بیمه درمانی مشارکت قابل ملاحظه‌ای در هزینه‌های درمانی شاغلین بیمه شده در بخش غیررسمی اشتغال فراهم می‌نماید، با این حال، تعداد بسیاری از خانوارها در گروه جمعیت فعال شاغل و بیکار در بخش غیررسمی از پوشش بیمه‌های درمانی بازمانده‌اند. در این تحقیق سیاست‌های عمومی دولت در گسترش بیمه درمانی همگانی برای تحت پوشش قرار دادن جمعیت فعال در بخش غیررسمی و طرح بیمه درمان خویش‌فرمایان ارزیابی گردید.

  روش کـار: در این پژوهش توصیفی– تحلیلی، از داده‌های ثبتی مرکز آمار ایران، سازمان‌های تأمین اجتماعی و بیمه خدمات درمانی استفاده شد و داده‌های تلفیقی با ویژگی جامعیت کشوری فراهم گردید. همچنین از روش تحلیل وضعیت جهت آنالیز داده‌ها استفاده شد.

  یافته‌ها: سهم دولت طی سال‌های 1386 -1375 برای جبران منابع مورد نیاز برای پوشش خانوارها در گروه جمعیت شاغل و بیکار در بخش غیررسمی کاهش یافته است. همچنین متوسط رشد هزینه سرانه درمان برای بیمه شده‌های بخش غیررسمی کمتر از متوسط رشد این هزینه برای کل بیمه شده‌های شهری (در بخش‌های رسمی و غیررسمی) بوده است. در طرح فعلی بیمه درمانی برای این گروه نیز پرداخت نیمی از کل هزینه درمان برعهده جمعیت یاد شده گذارده شده است.

  نتیجه‌گیری: بدون دخالت دولت برای سازمان‌دهی طرح‌های بیمه درمانی برای بخش غیررسمی و تأمین مالی آنها، گسترش پوشش بیمه‌های بهداشتی و درمانی برای این بخش امکان‌پذیر نمی‌باشد. نتیجه طرح بیمه درمانی خویش‌فرمایان نشان‌دهنده نبود انگیزه و تقاضا برای بیمه درمانی در شرایط اختیاری، و به خصوص برای جمعیت فعال بیکار، بوده است.