مقدمه: آفلاتوکسین ‌ ها متابولیت ‌ های ثانویه سمی قارچی هستند که توسط سویه ‌ های مولد سم برخی از گونه ‌ های قارچ آسپرژیلوس بر روی مواد غذایی انسان و دام تولید می ‌ شوند. بدلیل خواص جهش ‌ زایی و سرطان ‌ زایی، این سموم از جمله عوامل مخاطره ‌ آمیز بهداشت عمومی در انسان و دام محسوب می ‌ گردند. مقابله با تولید آفلاتوکسین توسط قارچ ‌ های مولد و یا حذف آنها از مواد غذایی، توجه محققین زیادی را طی سال ‌ های گذشته بخود معطوف داشته است. گیاه چریش (نیم، آزادیراکتا ایندیکا) بعنوان یکی از عوامل مهار کننده تولید آفلاتوکسین توسط قارچ ‌ های مولد شناخته شده است. در تحقیق حاضر تأثیر پارامتر زمان بر رشد قارچ آسپرژیلوس پارازیتیکوس و تولید آفلاتوکسین توسط آن در حضور غلظت ‌ های مختلف عصاره آبی برگ چریش بررسی گردید.

روش ‌کار: قارچ مولد سم (آسپرژیلوس پارازیتیکوس NRRL 2999 ) در محیط سوکروز فقیر از املاح (SLS) در حضور غلظت ‌ های مختلف عصاره آبی برگ گیاه چریش (2/0، 8/0، 12/3، 5/12 و 50 درصد حجمی/ حجمی) در دوره ‌ های زمانی مختلف 2، 4، 6، 8، 10 و 12 روز در دمای 28 درجه سانتیگراد و شرایط متحرک 120 دور در دقیقه کشت داده شد. سپس وزن خشک میسلیومی تعیین گردید و محتوای آفلاتوکسین (AFB₁)B₁ میسلیومی و ترشحی با روش کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) اندازه گیری شد.

نتایج: عصاره آبی برگ چریش فاقد هر گونه تاثیر معنی دار بر رشد آسپرژیلوس پارازیتیکوس بود. تولید آفلاتوکسین در نمونه های کنترل (بدون مجاورت با عصاره) در روز 8 به حداکثر رسید و سپس تا روز 12 در حد ثابت باقی ماند. مهار بیوسنتز آفلاتوکسین در مجاورت چریش از نوع وابسته به زمان و دوز بود. در نمونه های مجاور شده با عصاره، در فاصله زمانی 2 روز تغییری در تولید آفلاتوکسین نسبت به کنترل مشاهده نشد. غلظت 5/ 12 و 50 درصد عصاره در روز4 و روزهای 6 تا 12، منجر به کاهش تولید آفلاتوکسین شد که این کاهش در سطح P<0.05 با نمونه کنترل اختلاف معنی ‌ دار داشت.

نتیجه‌گیری: نتایج بدست آمده در تحقیق حاضر نشان می ‌ دهد که عصاره آبی برگ گیاه چریش بصورت وابسته به زمان، بدون هر گونه تاثیر معنی ‌ دار بر رشد قارچ، موجب مهار سنتز آفلاتوکسین می ‌ گردد. به نظر می ‌ رسد تأثیر مهاری عصاره بر تولید سم در مراحل اولیه مسیر بیوسنتز آفلاتوکسین یعنی زمانی که ژن ‌ های مسوول بیوسنتز سم حداکثر فعالیت خود را در داخل سلول ‌ های قارچ دارند، رخ می ‌ دهد.