مقدمـه: تنوع مدل‌های موجود مراقبت­ های اولیه سلامتی در جهان، امکان انتخاب را برای سیاست‌گذاران مشکل نموده است. عوامل اقتضایی محیط­ های عام و خاص حاکم بر نظام­ های سلامت کشورها هم بر این پیچیدگی افزوده است. شناسایی ابعاد کلیدی مدل مراقبت‌های اولیه سلامتی می­تواند ابزاری ساده و جامع برای طراحی روش ­های ارائه خدمات خدمتگیرمحور به سیاست‌گذاران ارائه نماید.
روش کار: مطالعه حاضر به روش مرور انتقادی و در بستر اینترنت و پایگاه ­های داده‌ای منتخب شامل پابمد، ایران­مدکس، سید و نیز موتور­جستجوی گوگل اسکالر و گوگل انجام شد. جستجو با استفاده از سه گروه کلیدواژه مرتبط با مفاهیم سلامتی، مدل و سیستم و به زبان­ های انگلیسی و فارسی از سال 2002 اجرا و نتایج در فرم محقق ساخته ثبت گردید. ابعاد کلیدی با استفاده از تحلیل محتوای یافته­ ها شناسایی گردید.
یافته‌ها: پس از طی گام­ های خروج مرحله ­ای مطالعات تکراری و نامرتبط، درنهایت 21 مقاله وارد مطالعه گردید. نتایج این مطالعه به شناسایی 12 بعد در قالب سه تم اصلی شامل عوامل ساختاری (وسعت گروه هدف، سطح تمرکز، نحوه ادغام و سطح به­ کارگیری دارو و فناوری­ های سلامت)، عوامل مالی (تأمین مالی و نظام پرداخت) و عوامل عملکردی (خدمتگران، مکان عرضه، بسته خدمت، روش ارائه خدمات، نحوه ثبت‌نام و سطح استفاده از داوطلبین) منجر گردید.
نتیجه‌گیری: ارائه پاسخ شفاف سیاست‌گذاران به ابعاد شناسایی‌شده، بخش زیادی از معماری برنامه­ های سلامت را تبیین می­کند. توجه به نتایج این مطالعه می­تواند دیدگاهی یکپارچه از مدل ارائه خدمات اولیه سلامتی را در اختیار قرار دهد و بدین ترتیب به‌عنوان یک سند بالادست برای تدوین اسناد اجرایی مورداستفاده قرار گیرد.