مقدمه: این مطالعه با هدف توضیح و کشف مشارکت مردان در برنامه بهداشت باروری و تنظیم خانواده و عوامل مؤثر بر آن در شهرستان زنجان در سال 1390 با استفاده از روش کیفی (مصاحبه عمیق) در بین مردان متأهل ساکن شهرستان زنجان انجام گرفت.

  روش کار: بر اساس متون و نظریه‌های رفتار باروری، یک مدل پنداشتی در نظر گرفته شد و بر اساس آن، هدایت مصاحبه‌ها و جهت سؤالات مشخص گردید. رویکرد تحقیق، تحلیل محتوایی قیاسی و نمونه‌گیری به روش هدفمند با حداکثر تنوع بود. با استفاده از مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته در تیر ماه و مرداد ماه 1390 به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته شد. در مصاحبه‌ها از راهنمای موضوعی مبتنی بر مدل مفهومی استفاده شد. موضوعات مورد بحث شامل آگاهی، نگرش (نسبت به تنظیم خانواده و نقش‌های جنسیتی)، درک از خطر، رفتار استفاده از روش‌های پیشگیری و مشارکت در آن و عوامل محیطی بود. تحلیل محتوای موضوعی به دو روش چارت موضوعی و نقشه مفهومی انجام شد.

  یافته‌ها: داده‌های این مطالعه در سه حیطه طبقه‌بندی گردیدند: ماهیت مشارکت، تسهیل کننده‌های مشارکت و موانع مشارکت. ماهیت مشارکت شامل ارتباط کلامی با همسر، درک متقابل از نیازهای همسر و استفاده از روش‌های مردانه بود. تسهیل‌کننده‌های مشارکت شامل شهرنشینی و تحصیلات، اطلاعات و دسترسی به رسانه‌ها و نگرش مثبت نسبت به تنظیم خانواده و جنسیت بود و موانع مشارکت شامل زمان نامناسب کار مراکز بهداشتی، تک جنسیتی بودن مراکز بهداشتی، نگرش منفی به تساوی جنسیتی، ماهیت و عوارض روش‌های پیشگیری مردانه و حس آسیب‌پذیری کم نسبت به بیماری‌های مقاربتی بود.

  نتیجه‌گیری: در کل نگرش مردان زنجانی نسبت به مشارکت در بهداشت باروری و تنظیم خانواده رضایت‌بخش می‌باشد، هر چند موانعی مانند زمان نامناسب کار مراکز بهداشتی، تک جنسیتی بودن مراکز، برخی نگرش‌های جنسیتی و عوارض برخی روش‌های مردانه و آگاهی کم در خصوص روش‌های پیشگیری، موجب مشارکت کم‌تر در برخی مردان می‌گردد. مداخلات مناسب متناسب با نتایج این تحقیق می‌تواند موجب ارتقای مشارکت مردان در تنظیم خانواده گردد.