دریافت: 24/5/94   پذیرش: 17/9/94

مقدمه: یکی از مهم‌ترین سیاست‌های مطرح شده در دهه اخیر در عرصه نظام سلامت‌‌، برنامه پزشک خانواده است که بر طبق مواد قانونی موجود تاکنون باید به صورت ملی اجرا می‌شد‌‌، ولی اجرای آن محدود به روستا‌ها و به صورت پایلوت در دو استان فارس و مازندران شد. از این رو پژوهش حاضر با هدف مطالعه فهم بهتر چالش‌هایی اجرایی پزشک خانواده بر اساس نظریه تضاد صورت گرفت.

روش کـار: این مطالعه کیفی مبتنی بر نمونه‌گیری هدفمند انجام شد. تکنیک مصاحبه و تحلیل اسنادی جهت تولید داده‌ها‌، و تحلیل محتوی جهت تحلیل داده‌ها به کار گرفته شد. در مجموع، 26 مصاحبه با سیاست‌گذاران‌‌، مجریان در سطوح ارشد کشوری و صاحب‌نظران مطرح و کلیدی در زمینه پزشک خانواده صورت گرفت.

یافته‌ها: چالش‌های اجرای پزشک خانواده تحت پنج مقوله اصلی شناسایی شدند‌‌، که عبارتند از: «چالش ناشی از ساختار حاکم بر نظام سلامت»‌‌، «ماهیت چالش‌ برانگیز پزشک خانواده»‌‌، «پزشکی کردن مدیریت»‌‌، «تضاد منافع»‌‌، «روابط حاکم بر وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دخیل دربرنامه پزشک خانواده».

نتیجه‌گیری: چالش‌های اجرای پزشک خانواده در شرایط تنش‌، تضاد و ناهماهنگی بین اجزای مختلف نظام سلامت در ابعاد مختلف، بهتر فهمیده می‌شوند. در واقع از میان سه نظریه مطرح در جامعه‌شناسی پزشکی، چالش‌های پزشک خانواده در قالب نظریه تضاد بهتر قابل فهم بوده، هر چند که گاه برخی از یافته‌‌ها فراتر از نظریه تضاد هستند.